Κυριακή 4 Νοεμβρίου 2012

Άγιος Ιωάννης Δούκας Βατάτζης (4 Νοεμβρίου)


Του Στέφανου Καρανίκα
Θεολόγου - Κατηχητή του Ιερού Ναού

Τη αυτή ημέρα μνήμη του ευσεβεστάτου ημών βασιλέως
 Ιωάννου Δούκα Βατάτζη του Ελεήμονος

     Η Εκκλησία μας σήμερα εορτάζει και τιμά την μνήμη ενός αγνώστου μεν, αλλά εναρέτου και χαρισματούχου Αγίου. Η ζωή του αποτελεί διαχρονικό παράδειγμα ταπεινοφροσύνης και ελεημοσύνης. Συγχρόνως όμως αποτελεί υπόδειγμα συνετού ηγεμόνος και πρότυπο σωστής διακυβέρνησης κάθε πολιτισμένου κράτους. 
      Ο Άγιος Ιωάννης γεννήθηκε στο Διδυμότειχο της Θράκης το 1193. Ήταν γόνος της ξακουστής αριστοκρατικής οικογένειας των Βατάτζηδων ενώ συγγένευε και με τις φημισμένες οικογένειες των Δουκάδων, των Αγγέλων και των Κομνηνών. Από μικρός διακρινόταν για την απόκτηση όχι τόσο υλικών αγαθών αλλά κυρίως για την πνευματική του προκοπή. Τα χρόνια όμως που ζούσε και μεγάλωνε ο μικρός Ιωάννης ήταν πολύ δύσκολα. Ολόκληρος ο Μεσαιωνικός Ελληνισμός, βρίσκονταν στα πρόθυρα της καταστροφής, που δεν άργησε να έρθει. Τον Απρίλιο του 1204 οι Φράγκοι της Δ’ Σταυροφορίας κατέλαβαν και κατέστρεψαν ανεπανόρθωτα την Κωνσταντινούπολη και ουσιαστικά κατέλυσαν την ίδια την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Αρκετοί άρχοντες αλλά και πολύς λαός κατέφυγαν στα ελεύθερα εδάφη της Βιθυνίας και με έδρα την ξακουστή Νίκαια προσπάθησαν να ορθοποδήσουν και να απελευθερώσουν την Κωνσταντινούπολη από τους μισητούς Λατίνους. Ο Θεόδωρος Α’ Λάσκαρης, πρώτος αυτοκράτορας της Νίκαιας, διέκρινε ανάμεσα σε πολλούς την αρετή και τον άμεμπτο χαρακτήρα του νεαρού πλέον Ιωάννη και τον προσέλαβε στην υπηρεσία του. Ήταν τόσο συμπαθής προσωπικότητα ώστε ο αυτοκράτωρ Θεόδωρος, όχι μόνο τον πάντρεψε με την κόρη του Ειρήνη, αλλά επίσης λίγο πριν πεθάνει το 1222, τον όρισε διάδοχο του θρόνου, προτιμώντας εκείνον από τα ίδια του τα παιδιά!
     Μόλις ο Ιωάννης ανέβηκε στον αυτοκρατορικό θρόνο, φάνηκαν οι αρετές του ως κυβερνήτη. Πίστευε πως η επιβίωση της αυτοκρατορίας συνδεόταν με την επιβίωση του λαού του. Για τον λόγο αυτό κυβέρνησε με αξιοθαύμαστη συνέπεια, υπομονή, καρτερία και αγάπη. Πρώτος έδειχνε το καλό παράδειγμα στον λαό. Από τα πιο απλά πράγματα της καθημερινότητας μέχρι τα κρίσιμα ζητήματα της Αυτοκρατορίας. Πρόβαλλε την απλότητα, την λιτότητα και την ελεημοσύνη, ενώ απέφευγε την προβολή πλούτου και την κατάχρηση εξουσίας. Το παλάτι δεν ήταν πλέον έδρα αργόμισθων και αργόσχολων αυλοκολάκων αλλά υπόδειγμα σωστού νοικοκυριού. Ο ίδιος καλλιεργούσε τα κτήματά του και παρότρυνε τους υπηκόους του να εργάζονται και να επωφελούνται από τους καρπούς των έργων τους.  Όταν είδε κάποτε τον γιο του και διάδοχο του θρόνου, να περπατάει στον δρόμο ντυμένος με πολυτελή ενδύματα, τον επέπληξε λέγοντάς του πως το αίμα του λαού, η φορολογία δηλαδή, δεν γίνεται για να φοράμε εμείς ακριβά ρούχα αλλά για το συμφέρον της πατρίδος και την ευμάρεια των ανθρώπων. Πίστευε πως η εξουσία του ήταν ‘’ελέω Θεού’’, γι’ αυτό και προσευχόταν συνεχώς για τον λαό του, τους οποίους συμβούλευε να ζουν χριστιανικά, με μετάνοια και προσευχή. Απέφευγε τον πόλεμο όσο μπορούσε αλλά όμως γνώριζε καλά τους εχθρούς του και τις εξελίξεις πέρα από τα σύνορά του. 

Ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη Βατάτζη
 του Ελεήμονος στο  Διδυμότειχο
     Παρόλο που η επικράτειά του ήταν περιτριγυρισμένη από θανάσιμους εχθρούς, εντούτοις με την χάρη του Θεού όχι μόνο παρέμεινε σχεδόν αλώβητη αλλά κατάφερε να ελευθερώσει από τους Φράγκους μεγάλο κομμάτι της Μικράς Ασιάς, της Θράκης και της Μακεδονίας, όπως και πολλά νησιά του Αιγαίου. Ήταν προσηλωμένος στις αρχές του Ευαγγελίου και της Ορθοδόξίας, χτίζοντας περικαλλείς ναούς και μοναστήρια, ενώ αντιστάθηκε σθεναρά στις παπικές αξιώσεις για υποταγή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στον Παπισμό. Λίγοι βασιλείς και ηγεμόνες αγκάλιασαν τον λαό τους και αγαπήθηκαν από αυτόν όσο ο Άγιος Ιωάννης. Όταν εκοιμήθη το 1254 στο Νυμφαίο της Μικράς Ασίας, στην συνείδηση των Ελλήνων ήταν ήδη Άγιος, ενώ λίγα χρόνια αργότερα ανηγέρθη στην Μαγνησία της Μικράς Ασίας, ναός προς τιμήν του. 
     Επτά χρόνια μετά την κοίμησή του, κατά θαυμαστό τρόπο ο Άγιος σε όραμα ζήτησε να μεταφερθεί το λείψανό του στη Μαγνησία. Όταν όμως πήγαν να ανοίξουν τον τάφο για να εκτελέσουν την μετακομιδή, μια γλυκιά ευωδία απλώθηκε τριγύρω, ενώ το σκήνωμά του παρέμεινε αναλλοίωτο από τον χρόνο, σαν να βρίσκεται σε ύπνο. Ο Άγιος επιτέλεσε και επιτελεί πλήθος θαυμάτων. Ιδιαίτερα εκείνη την εποχή, που ο τουρκικός κίνδυνος άρχιζε να απλώνεται επικίνδυνα, ο Άγιος θεράπευε ασθένειες και δαιμονισμένους, ενώ συγχρόνως ενίσχυε τους Έλληνες πνευματικά για να αντέξουν το μαύρο σκοτάδι της σκλαβιάς που πλησίαζε.

Ταις του Αγίου πρεσβείες ο Θεός ελέησον ημάς. Αμήν